EN PRIMEIRA PERSOA | Sinto que o galego se está perdendo polas súas propias xentes. Significa isto, logo, que se está perdendo unha parte da identidade? Eu penso que si
09 may 2022 . Actualizado a las 23:54 h.Nacín en Berlín, mais son desa xente que nace nun lugar e se cría noutro moi distinto. A cousa complícase aínda máis cando, se me preguntan, menciono que a miña familia non é de antigos emigrantes retornados, senón que é integramente alemá, dunha cidade da rexión de Franconia, e decidiu, de forma moi consciente, criarme nesta terra chamada Galicia. Podería dicir que a motivación dos meus pais a mediados dos 80 foi un impulso romántico moi arraigado á cultura centroeuropea: a busca dunha vida máis simple e a humildade e o respecto á natureza.
Fun, así, criada nunha illa alemá no medio da Costa da Morte. Digo illa porque, ao entrar polo portal de madeira que separa a rúa do xardín dos meus pais, chégase, aínda hoxe, a un lugar cheo de consoantes, vogais con Umlaut (ä, ö, ü), ideas ecoloxistas e algunha que outra tradición bávara.
O primeiro idioma que aprendín foi o alemán, que me mostrou a miña orixe e me agasallou, así, a conexión cos meus avós afastados por varias fronteiras e culturas. Este primeiro idioma foi mesturado, moi pronto, co falado na nosa aldea: un galego con seseo, gheada e certas peculiaridades que o facían único.
Mestura de linguas
A medida que fun medrando este galego tomou cada vez máis espazo no meu día a día e, tralos primeiros anos facendo uso do castelán, nalgún momento elixín de forma consciente o galego para comunicarme na miña vida en Galicia. Con todo, seguín falando alemán cos meus pais, castelán co meu irmán e galego co resto da xente do lugar. Pode resultar estraño ler que me comunicaba en castelán co meu irmán mentres os dous empregabamos o galego co resto da xente, pero eliximos ese idioma para que a nosa nai nos entendese mellor cando estabamos fóra da casa. En definitiva, a illa alemá foi incorporando trazos da súa contorna, mesturando na conversa o alemán, o galego e o castelán e adquirindo costumes dun e doutro lugar.
«Xeliña, fala galego»
Este ano marcado polo covid tocoume ser bolseira na Biblioteca de Galicia e hai uns días, investigando sobre Xela Arias, atopei un texto escrito polo seu pai, Valentín, sobre o uso do galego na súa filla: «Xeliña fala galego», publicado en 1968. A nena falaba galego porque os seus pais a educaron nese idioma que consideraban parte da súa identidade. Un idioma que, por veces, sinto que xa no 2021 se está perdendo polas súas propias xentes. Significa isto logo que se está perdendo unha parte da identidade? Eu diría que si. Algúns seguen sorprendéndose cando me oen falar no idioma de Galicia, pero Nuriña tamén fala galego.
Levo vivindo nesta terra a maior parte da miña vida e sempre pertencerei a esa illa alemá que me regalaron os meus pais na que a «area» que a rodea está empapada dese océano que supón a identidade como galega. O meu ser simbolízase na entrada dese portal de madeira, cun pé no xardín dos meus pais e outro na rúa que me une, para sempre, á Costa da Morte. Non serve rexeitar nin a unha nin a outra lingua ou cultura, xa que as dúas están fusionadas para sempre. É certo, que nunca se chega a formar parte 100% nin de un nin do outro lugar, pero ao mesmo tempo é un regalo que permite entender e analizar dende unha posición exterior e empática. Vívese así nun comparar constante entre culturas, historias, modos de ver a vida e formas de comunicarse.
Ler entre liñas
Cando estudei psicoloxía sempre nos avisaban que non se pode ser bo psicólogo nunha lingua que non é a túa. Hai que saber ler entre liñas, comprender sinais non faladas. É xusto isto o que se aprende cando un se educa entre dous mundos: o primeiro que se fai é observar e intentar comprender, entender as diferenzas, aceptalas e adaptalas ao que un pretende ser como persoa. En alemán temos o termo Heimweh «große Sehnsucht nach der fernen Heimat» ou, se o intentamos traducir dalgún xeito, «o sentimento de botar en falta a túa terra afastada». Heimweh significa exactamente o mesmo que a morriña dos galegos. É este un sentimento que nos liga, pois, aos falantes do galego e aos alemáns (e aos portugueses, por exemplo, coa súa saudade).
É precisamente esa ecuación de morriña e Heimweh a que me explica o que levaba toda a miña infancia intentando comprender. Ata a adolescencia estiven nun ser e non ser, entre esa metáfora da illa e todo o mundo rural galego que a rodeaba. Esa dualidade fixo comprensible que me persiga estando na miña terra natal a morriña pola costa galega, e estando aquí na terra na que me criei, Galicia, o Heimweh pola terra dos meus antepasados.
Hai uns anos, vivindo en Berlín e dende o meu barrio de Neukölln, comecei a ver de novo as tempadas de Mareas Vivas mentres me caía unha pequena bágoa. Agora, de volta en Galicia, non fago máis que escoitar o deutschlandfunkkultur (cadea de radio sobre cultura emitida dende Berlín). É doado superar as fronteiras viaxando entre linguas.
DNI. Nuria Kolb nace en Berlín en 1988. Estuda dous anos de Psicoloxía, pero gradúase en Filoloxía Inglesa e Filoloxía Alemá. Máis tarde especialízase en Xestión do Patrimonio, Museos e Mercado da Arte na Universidade de Santiago de Compostela. Traballou de docente, tradutora e xestora da arte. Viviu en Vimianzo, Santiago, Gante e Berlín. Actualmente é bolseira na Biblioteca de Galicia.