Novas investigacións evidencian as raíces familiares dos escritores lusos
29 nov 2021 . Actualizado a las 05:00 h.A Fundación Vicente Risco edita A costela galega de Eça de Queirós, ao que concedeu o seu premio de investigación en ciencias sociais. Neste estudo, Carlos Quiroga, profesor da USC, completa a xenealoxía do escritor portugués, co lado materno, con ascendencia galega. E o Concello de Ponteareas e a Deputación de Pontevedra publican Alfredo Guisado. Xente d'aldea e outros textos das orixes, preparado por Carlos Pazos, profesor galego da Universidade do Minho (en Braga), que inclúen na colección «Creadores ponteareáns». Asumen así este escritor, nacido en Lisboa, e de familia orixinaria de Pías (Ponteareas) como propio. Os dous volumes foron presentados o pasado sábado: o de Quiroga en Castro Caldelas; e o de Pazos en Pontevedra, no Culturgal.
O estudo de Eça de Queirós (1845-1900) inclúe 30 documentos oficiais, 25 xenealóxicos e 5 militares e do Santo Oficio, e outros elementos novidosos, resultado de máis de catro anos de investigación. Proba como Anselmo Vicente Areal Martínez, bisavó de Eça de Queirós, naceu en Santa Mariña de Areas (Tui) o 20 de maio de 1737. Casou coa portuguesa Maria Luísa de Abreu e a undécima filla que tiveron, Angélica Rosa Clementina de Abreu e Castro, foi a avoa do escritor. Angélica casou en segundas nupcias con José António Pereira d'Eça, militar en Valença do Minho; e a súa cuarta filla, Carolina Augusta Pereira, será a nai de Eça de Queirós, quen naceu cando ela estaba solteira, e casou posteriormente co pai, José Maria de Almeida Teixeira de Queirós.
«Agora tamén se coñece ben a xenealoxía de Eça de Queirós pola liña materna, galega, pois había traballos incompletos ou incorrectos, ao contrario da liña paterna, que está moi ben estudada», afirma Carlos Quiroga.
O caso de Alfredo Guisado (1891-1975) é ben diferente. Carlos Pazos afirma que xa desde 1745 está documentada a presenza en Lisboa de membros da familia Guisado, orixinarios de Pías. Nacido na capital portuguesa, Alfredo «mantivo sempre a Galiza no máis profundo do seu corazón» e «gozou dende pequeno de longas tempadas en Pías, a terra dos seus pais», afirma un texto asinado pola súa familia, incluído neste libro agora editado. Casou con Maria Guilhermina Ferreira e esperaba vivir nun futuro con ela en Pías, acrecentan, aínda que iso non aconteceu.
Carlos Pazos califica este autor de «lisboano», un xentilicio que se aplicaba a galegos emigrados en Lisboa que conseguiran éxito profesional e que atinxiran recoñecemento social na terra das orixes. Até poucos anos antes de morrer, Guisado veu a Galicia e «o ano 1921 é, sen dúbida, o da consagración galeguista de Alfredo Guisado». Foi cando publicou Xente d'a aldea; e en xornais galegos nesa altura. O libro está dedicado a Alfonso Daniel Rodríguez Castelao e leva na capa un deseño do ilustre rianxeiro, que se reproduce de novo nesta edición de agora en Ponteareas.
Dous autores ben situados no canon literario portugués do XIX e do XX
José María Eça de Queirós, autor de O crime do padre Amaro e outros coñecidos títulos; e Alfredo Guisado, quen colaborou con Fernando Pessoa na revista Orpheu e está recoñecido entre os integrantes do grupo dos modernistas, do século XX, son dous escritores ben situados no canon literario portugués.
Eça de Queirós é na actualidade o maior representante das letras lusas do XIX. Carlos Quiroga destaca que o exiliado ferrolán Ernesto Guerra Da Cal deu, cos seus estudos nas universidades de Nova Iorque en que exerceu «o impulso definitivo para a consagração moderna, científica e mundial de Eça». A partir dos traballo de Da Cal chegou a ser «figura central do campo literário português, lusófono e universal», acrecenta Quiroga.
Guisado, alén da súa produción literaria, con seis títulos en portugués entre 1910-1920, antes de Xente d'a aldea, e outros despois, goza tamén de recoñecemento en Portugal polo seu traballo político. Foi concelleiro de Lisboa e deputado na Assembleia da República (o Parlamento de Portugal). O golpe de estado do 28 de maio de 1926 interrompeu a súa carreira política; porén «non abandonaría o republicanismo de signo democrático», afirma Carlos Pazos. No volume agora editado en Ponteareas inclúe outros textos literarios, e tamén textos de intervención de Guisado, de temática galega.
Pazos publicou varios estudos sobre este autor, desde o 2008. Xa se ten ocupado da relación con Galicia, especialmente en dous deles: Trajectória de Alfredo Guisado e a sua relação com a Galiza, que gañou o premio Carvalho Calero de Ferrol, e foi editado por Laiovento no ano 2010; e Relações culturais intersistémicas no espaço ibérico. O caso de Alfredo Pedro Guisado, editado polo Consello da Cultura Galega e a Universidade do Minho.